Tereny Doliny Pilicy zamieszkiwane są przez co najmniej 212 gatunków ptaków. Około 56 z nich związanych jest z siedliskami wodnymi bądź bagiennymi.

Obszar piliczny uznawany jest za tzw. ptasią ostoję o krajowej lub nawet europejskiej randze, ze względu na występowanie tu wielu bardzo rzadkich i zagrożonych wyginięciem gatunków ptactwa.

Na terenach ostoi występują ptaki wodne takie jak: sieweczka obrożna, piskliwiec, krwawodzioby, rycyki, bociany białe i wiele innych. Z racji sprzyjających warunków bytowych, gatunki te występują w dużych zagęszczeniach. Przykładowo, aż od 7 do 10% populacji polskiej sieweczki obrożnej można spotkać właśnie w tej okolicy. Dolina Pilicy okazuje się także jedną z największych ostoi łęgowych w kraju dla nurogęsia czy brodźca piskliwego – aż 6% ogólnokrajowej populacji łęgowej!

Warto nadmienić, iż około 150 gatunków ptaków to ptaki gniazdujące, a aż 11 z nich umieszczono w „Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt”.

Dodatkowo, około 100 gatunków występującego na tych terenach, to ptactwo zagrożone wyginięciem (jak na przykład: bocian czarny czy wcześniej wspomniana sieweczka obrożna). Właśnie dlatego obszar ten jest również nazywany „Obszarem Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000”.

12
Tablica edukacyjna
Ptaki wodne, które występują na terenie Gminy Warka
76
Bączek zwyczajny
83
Bocian czarny
81
Sieweczka obrożna
82
Sieweczka rzeczna
79
Zimorodek
84
Nurogęś
78
Brodziec piskliwy
77
Bąk zwyczajny
80
Kaczka krzyżówka
Ciekawostki na temat wybranych ptaków
Rycyk

Długość ciała: 40-48 cm. Ptak wielkości gołębia o długich nogach i dziobie. Ma rdzawą głowę i szyję, prążkowany spód ciała i plamkowany wierzch. W locie rzucają się w oczy skontrastowane białe pasy na skrzydłach i czarno-biały ogon. Rycyk jest symbolem podmokłych łąk, gdzie ogłasza swą obecność donośnym, rytmicznie powtarzanym głosem. Niestety osuszanie łąk powoduje, że zniknął z wielu terenów i tylko lokalnie w zabagnionych dolinach rzecznych jest jeszcze ptakiem dość licznym.

Ciekawostka

Na wschodzie Polski wyraźnie spadła liczebność, a z wielu regionów wycofał się w ogóle. Sytuacja ta ma związek z niekorzystnymi zmianami siedliskowymi. Rycyk to jeden z gatunków, które najszybciej zmniejszają liczebność.

Posłuchaj jaki dźwięk wydaje rycyk

Dorosły osobnik
Jaja rycyka
Młody osobnik
Bocian Biały

Długość ciała: 100-115 cm. Powszechnie znany i lubiany ptak o białym upierzeniu z czarnymi lotkami oraz długimi czerwonymi nogami i dziobem. W Polsce zamieszkuje co czwarty bocian na świecie. Bociany budują jedne z największych gniazd mogących osiągać do 2 m wysokości i 1,5 m średnicy. Czasem gniazduje kolonijnie, natomiast rzadko z dala od osad ludzkich.

Ciekawostka

Przy dobrych warunkach siedliskowych – dużo tradycyjnie uprawianych łąk i pastwisk – bocian biały może tworzyć kolonie lęgowe we wsiach. Największa taka kolonia znajduje się we wsi Żywkowo na Warmii, gdzie gniazduje 36 par bocianów białych.

Posłuchaj jaki dźwięk wydaje bocian

Dorosły osobnik
Jaja bociana białego
Młody osobnik
Krwawodziób

Długość ciała: 27-31 cm. Ptak wielkości kosa o długich czerwonych nogach i średnio długim dziobie z czerwoną częścią nasadową. Ubarwienie szare, brunatno nakrapiane. W locie charakterystyczną cechą są białe pasy z tyłu skrzydeł. Krwawodziób zadowala się często niewielkimi fragmentami podmokłego terenu. Swą obecność ogłasza miękkim pogwizdywaniem.

Ciekawostka

Krwawodzioby w czasie lęgów stosują „system wczesnego ostrzegania” krzycząc ostro w razie zagrożenia – alarmują w ten sposób nie tylko własne pisklęta, ale także gniazdujące wokół inne ptaki przy okazji korzystając z obrony, jaką im zapewniają waleczne czajki.

Posłuchaj jaki dźwięk wydaje krwawodziób

Dorosły osobnik
Jaja krwawodzioba
Młody osobnik
Nurogęś

Długość ciała: 58-66 cm. Większy od krzyżówki. Samiec jest biały z różowym nalotem, czarnym grzbietem i zielono połyskującą głową z grzywiastym czubem. Samica szara z brązową głową z rozczapierzonym czubem. Tak jak wszystkie gatunki traczy jest rybożerny, a jego długi, wąski, czerwony dziób z piłkowanymi brzegami służy do chwytania ryb podczas nurkowania. Gniazduje w dziuplach i różnego rodzaju otworach, co jest rzadkością wśród kaczek.

Ciekawostka

Cichy Łowca – nurogęś potrafi patrolować to, co dzieje się pod wodą, płynąc z zanurzoną głową. W razie potrzeby bezszelestnie nurkuje głębiej. Zwykle nurkuje do 3 metrów, choć może osiągnąć głębokość do 30 metrów. Większe ryby połyka na powierzchni, z mniejszymi radzi sobie pod wodą.

Posłuchaj jaki dźwięk wydaje nurogęś.

Dorosły osobnik
Jaja nurogęsi
Młody osobnik

Dolina Pilicy posiada wiele zróżnicowanych ekosytemów. Możemy zaobserować łąki i ich pozostałości, torfowiska, szuwary trzcinowe a przede wszystkim lasy łęgowe.

Nadpilicznemu krajobrazowi sprzyja tutejsza łąkarna i rybacka gospodarka, która jest ekstensywna. To między innymi dlatego, obszar ten pozostaje niezmieniony i chętnie odwiedzany przez wiele gatunków ptaków.

Wiele siedlisk łęgowych ptaków znajduje się w kompleksach leśnych Doliny Pilicy. Lasy te nazywane są lasami łęgowymi. Możemy spotkać w nich olsy, brzozy oraz wiele borów. Występujące tam gatunki ptaków to między innymi: myszołowy, dzięcioły duże, zięby, drozdy śpiewaki, kosy, pierwiosnki oraz zaganiacze, które związane są ściśle z niższymi leśnymi zaroślami. Warto wspomnieć, iż ptactwu występującemu w nadpilicznych obszarach leśnych sprzyjają również warunki wilgotnych łąk i borów – jak na przykład kosom, które odnajdują swój pokarm głównie w ściółce, za to obecność drozdów łatwo rozpoznać po obecności tzw. kuźni drozdów – są to miejsca, w których gatunek ten rozbija skorupki swoich częstych ofiar ślimaków, które też występują najliczniej na terenach podmokłych i wilgotnych.

Wszystkie z wyżej wymienionych gatunków są objęte ochroną na podstawie konwencji międzynarodowych jak zarówno prawa polskiego. Należy zatem starać się jak najdłużej zachować naturalność Doliny Pilicy, która daje życie tak wielu organizmom.

9
Tablica edukacyjna
Ptaki leśne, które występują na terenie Gminy Warka
drozd-obrożny
Drozd obrożny
drozd
Drozd oliwkowy
drożdzik
Droździk
dzięciołek
Dzięciołek
dzieżba-gąsiorek
Dzierzba gąsiorek
myszolow
Myszołów zwyczajny
pierwostek-zwyczajny
Pierwotek zwyczajny
zaganiacz-zwyczajny
Zaganiacz zwyczajny
zaganiacz
Zaganiacz szczebiotliwy
Ciekawostki na temat wybranych ptaków
Drozd śpiewak

Drozd śpiewak, śpiewak (Turdus philomelos) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny drozdowatych (Turdidae), zamieszkującego Eurazję. Wierzch ciała brązowy o ciepłym odcieniu, kuper i pokrywy nadogonowe oliwkowe, ogon i wierzch głowy pomarańczowobrązowe. Spód ciała kremowy z gęstymi brązowymi plamkami. Wyróżnia się trzy podgatunki. Do jego charakterystycznej piosenki, w której powtarza muzyczne frazy, często odnoszono się w poezji.

Ciekawostka

Jednym z ulubionych pokarmów śpiewaka są ślimaki, jest on więc sprzymierzeńcem działkowców, jego obecność zdradzają tzw. kuźnie – kamienie,  o które ptak rozbija muszle ślimaków, wokół takich miejsc zwykle jest wiele połamanych skorupek.

Posłuchaj jaki śpiewa drozd śpiewak

Dorosły osobnik
Jaja drozda śpiewaka
Skrzydło drozda śpiewaka
Dzięcioł duży

Długość ciała: 22-26 cm. Średniej wielkości dzięcioł o biało-czarnym ubarwieniu z czerwonym podogoniem. Samiec ma czerwoną plamę na potylicy, której pozbawiona jest samica. Młode mają czerwone czapeczki. Nasz najpospolitszy i najbardziej wszechstronny dzięcioł występujący we wszelkich drzewostanach.W okresie zimowym główny pokarm dzięcioła stanowią nasiona sosnowe. By je wydobyć rozkuwa szyszki, które wtyka w szczelinę pnia drzewa. Czyni to stale w tych samych miejscach, które nazywamy „kuźniami”

Ciekawostka

Aby skutecznie rozkuć szyszkę lub orzecha dzięcioł duży stosuje „uchwyty”, w postaci np. rozwidlonych gałęzi, w których zakleszcza swój łup; miejsca takie są zwane kuźniami i niekiedy dany ptak używa ulubionej kuźni przez szereg miesięcy, a nawet lat.

Posłuchaj jaki dźwięk wydaje dzięcioł duży

Dorosły osobnik
Jaja dzięcioła dużego
Skrzydło dzięcioła dużego
Kos zwyczajny

Kos zwyczajny, kos (Turdus merula) – gatunek średniej wielkości ptaka częściowo wędrownego z rodziny drozdowatych (Turdidae). W Europie jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych członków tej rodziny, jest też jednym z najbardziej znanych ptaków. Długość ciała wynosi od 24 do 27 cm. Samce są zabarwione na czarno z żółtym dziobem. Upierzenie samic jest w dużej części ciemnobrązowe. Głośne i melodyjne pieśni godowe można usłyszeć w Europie Środkowej pomiędzy początkiem marca a końcem lipca już przed świtem, a także wieczorem i czasem w ciągu dnia.

Ciekawostka

Kos od końca XIX w. zaczął kolonizować miasta, dzisiaj możemy go spotkać nawet w centrach dużych aglomeracji, potrzebuje jednak obszarów zieleni miejskiej do gniazdowania. Zmieniła się tez jego strategia wędrówki. Z gatunku niegdyś wędrownego stał się na większości obszaru Polski osiadły.

Posłuchaj jaki dźwięk wydaje kos zwyczajny

Dorosły osobnik
Jaja kosa zwyczajnego
Skrzydło kosa zwyczajnego
Zięba zwyczajna

Długość ciała: 14-16 cm. W wielobarwnym upierzeniu samca rzucają się w oczy dwa białe paski na skrzydłach, czerwonawy spód ciała i popielaty wierzch głowy. Samica oliwkowobrązowa, mało skontrastowana, ale również ma dwa pasy na skrzydłach. Jest jednym z najpospolitszych ptaków krajowych spotykanym niemalże we wszystkich typach zadrzewień.

Ciekawostka

Zięba jest migrantem krótkodystansowym, zimuje w Europie zachodniej, w okresie przelotów przetacza się przez Polskę. Masowy nalot migrujących na zachód ptaków odbywa się tzw. przelotem dywanowym, można wtedy spotkać duże stada zięb na terenach otwartych pół uprawnych.

Posłuchaj jaki dźwięk wydaje zięba zwyczajna

Dorosły osobnik
Jaja zięby zwyczajnej
Skrzydło zięby zwyczajnej